Το μοντέλο για τον κλάδο των ΜΜΕ που επικράτησε στην Ελλάδα

Το πρόβλημα των ελληνικών media δεν είναι καινούργιο. Στην Ελλάδα, αρχικά ο Τύπος και στη συνέχεια τα ραδιοτηλεοπτικά media δεν ήταν ποτέ ανεξάρτητα. Το μνημόνιο μεταξύ ΔΝΤ-Τρόικας και ελληνικής κυβέρνησης επιταχύνει την πτώση των ελληνικών media και σε λίγο καιρό μια νέα πραγματικότητα, σε επίπεδο περιεχομένου και ιδιοκτησίας, θα διαμορφωθεί. Από το τσουνάμι που έρχεται, με την ανεργία στον κλάδο των δημοσιογράφων να φτάνει το 50% και τις μειώσεις των αποδοχών έως και το 50%, είναι φανερό πως όλα όσα γνωρίζαμε στα media  έχουν  αλλάξει. Το ερώτημα είναι ποιοι θα επιβιώσουν.

ΜΜΕ στην Ελλάδα

Το μοντέλο για τον κλάδο των ΜΜΕ που επικράτησε στην Ελλάδα ήταν αυτό της βαθιάς εξάρτησης από το κράτος. Η διαπλοκή των συμφερόντων είναι αυτό που περιγράφει τον κόσμο των μέσων ενημέρωσης ως αναπόσπαστο κομμάτι της κρατικοδίαιτης ανάπτυξης της χώρας.

Τα στοιχεία είναι ενδεικτικά. Οι τηλεοπτικοί και οι ραδιοφωνικοί σταθμοί εκπέμπουν σήμερα χωρίς άδειες, με το λεγόμενο καθεστώς προσωρινής λειτουργίας. Οι τελευταίες τηλεοπτικές άδειες δόθηκαν το 1993 (λίγο μετά την πτώση της κυβέρνησης Μητσοτάκη) και οι άδειες των ραδιοφωνικών σταθμών το 2005.

Η αρμόδια Αρχή Ραδιοτηλεόρασης προτιμούσε, εφαρμόζοντας τον νόμο για το βασικό μέτοχο, να εκδίδει πιστοποιητικά διαφάνειας σε οικογένειες που ήταν και στα media και στα έργα και να εγκρίνει μεταβιβάσεις ραδιοφωνικών σταθμών προς 100.000 ευρώ. Ακόμα και σήμερα η μετάβαση στην επίγεια ψηφιακή τηλεόραση, σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρώπη, καρκινοβατεί, καθώς με εξαίρεση τους τηλεοπτικούς σταθμούς εθνικής εμβέλειας, ουδείς άλλος πληρώνει για τον σπάνιο δημόσιο πόρο των συχνοτήτων.

Κέρδη των media

Η κρατική διαφήμιση είναι άλλο φωτεινό παράδειγμα πως τα media έχτισαν την εξουσία τους με τα λεφτά των άλλων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα μια από τις εφημερίδες με τις χαμηλότερες πωλήσεις έκαναν στο πρώτο 8μηνο του 2009 πρωταθλητισμό στη διαφήμιση!

Η κρατική τηλεόραση έφτασε να εισπράττει απευθείας από τους πολίτες 302 εκατ. ευρώ (στοιχεία 2009) με τη μορφή του ανταποδοτικού τέλους (4,24 ευρώ τον μήνα ανά νοικοκυριό), αλλά εξακολουθεί να είναι ζημιογόνος παρά το θετικό πρόσημο που είχε τον τελευταίο χρόνο με τις σημαντικές περικοπές που επέβαλε η νέα διοίκηση της.

Ιδιωτικοί σταθμοί

Το μοντέλο των ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών δεν είναι καλύτερο. Στην πλειονότητά τους συνέβαλαν στην αλλαγή του προτύπου της ελληνικής κοινωνίας, αραδιάζοντας τηλεοπτικά σκουπίδια στα μεσοαστικά σαλόνια.

Από το 1989, όταν μέσα σε μια νύχτα έγιναν από εκδότες ιδιοκτήτες τηλεοπτικών σταθμών χωρίς σχεδόν καμία υποχρέωση, απέκτησαν τεράστια πολιτική ισχύ, ξεκινώντας ένα ατέλειωτο βαλς με τους πολιτικούς.

Παράλληλα, εξαιτίας της μεγάλης αύξησης της δαπάνης, διέθεσαν τεράστια ποσά, δημιουργώντας μια ελίτ παρουσιαστών, δημοσιογράφων και διασκεδαστών, με αποδοχές που ξεπερνούσαν το 1 εκατ. ευρώ. Το αποτέλεσμα δεν ήταν άλλο από τη δημιουργία ζημιογόνων επιχειρήσεων με χαμηλής αισθητικής πρόγραμμα, με ακριβοπληρωμένα στελέχη και, δημοσιογράφους.

Οι επιχειρήσεις των ΜΜΕ

Η σπατάλη αυτή δεν έγινε μόνο στον «λαμπερό» κόσμο τηλεόρασης. Οι ελληνικές επιχειρήσεις ΜΜΕ άντλησαν, μπαίνοντας στο Χρηματιστήριο από το 1998, περίπου 620 εκατ. ευρώ για να κάνουν επενδύσεις.

Με εξαίρεση ένα-δύο συγκροτήματα που έκαναν ουσιαστικές κινήσεις ή απλώς κράτησαν τα χρήματα των αδαών μετόχων, οι υπόλοιποι εξαγόρασαν επιχειρήσεις χωρίς ουσιαστική αξία, αγόρασαν αέρα στο ίντερνετ υποσχόμενοι κέρδη από τη φούσκα της «Νέας Οικονομίας»και, ακόμη χειρότερα, χωρίς την έγκριση της γενικής συνέλευσης των μετόχων τους, έπαιρναν τα χρήματά τους και αγόραζαν ίδιες μετοχές. Το αποτέλεσμα ήταν και εδώ ζημιές και πλούσια στελέχη.

MME και χρήματα

Όλοι πίστευαν πως τα media ήταν μια εύκολη δουλειά από το οποίο και χρήματα έβγαιναν και παραγόταν πολιτική ισχύς. Το παράδειγμα της συζύγου επιχειρηματία που αγόρασε μια εφημερίδα και υπερδιπλασίασε το κόστος λειτουργίας της με αποτέλεσμα να την κλείσει 3 χρόνια αργότερα είναι χαρακτηριστικό.

Πολλοί αντιμετώπιζαν τα Μέσα όπως και μια οποιαδήποτε άλλη δουλειά, χωρίς να αντιλαμβάνονται πως, πρώτον, το παραγόμενο προϊόν είναι άυλο και, δεύτερον, πως δεν είναι όλοι οι αναγνώστες διατεθειμένοι να το πληρώσουν, αν δεν είναι καλό.

Αυτή η συζήτηση για το περιεχόμενο των Μέσων δεν γίνεται, ακόμη και τώρα, στις μέρες της κρίσης και του ΔΝΤ. Αν και πρόκειται για τον πυρήνα του προβλήματος, ειδικά για τον Τύπο, εξαιτίας και της ταχείας εξάπλωσης του ίντερνετ, δεν υπάρχει καμία κρίση και διάλογος για το προϊόν που παράγεται.

Οι ειδικοί θεωρούν πως είναι θέμα προσφορών, γι' αυτό εξακολουθούν να δουλεύουν με βάση τις προσφορές σε ταινίες και CD -καταστρέφοντας και αυτόν το χώρο- αντί να επενδύουν σε πρόσωπα για την παραγωγή σοβαρού δημοσιογραφικού προϊόντος.

Το μέλλον των ΜΜΕ

Και το μέλλον; Το προφανές είναι πως πολλά ΜΜΕ θα κλείσουν. Οι ιδιοκτήτες των συγκροτημάτων, ακόμη και αυτοί που έχουν υψηλό τραπεζικό δανεισμό, έχουν διαβεβαιώσεις πως θα επιβιώσουν, όμως, όσο πέφτει η διαφημιστική δαπάνη σε συνθήκες

ύφεσης, μαζί με τις κυκλοφορίες των εφημερίδων, η πίεση θα είναι αφόρητη και οι απολύσεις απελευθερωμένες.

Η εκτίμηση είναι πως το προσωπικό στα media θα μειωθεί κατά 30% με απολύσεις, μη ανανεώσεις συμβάσεων, συνταξιοδότηση στελεχών, ενώ οι αποδοχές θα μειωθούν έως και 50%. Μια άλλη λογική θα έθετε ως προτεραιότητα την αλλαγή της φυσιογνωμίας των ελληνικών media μέσα από έναν σοβαρό διάλογο ανάμεσα σε κυβέρνηση, ιδιοκτήτες και εργαζομένους στα ΜΜΕ, ο οποίος όμως μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει.

Επιμέλεια : Μπάμπης Κουβαράκης

Πηγή Α.Π.Ε (με μικρές προσθήκες)