Βυζάντιο η συνέχεια των Ελλήνων- Οι ήρωες του μεσαίωνα- Ο θρύλος του βασιλιά

Κωνσταντινούπολη!Βυζάντιο! Λέξη, όνομα , πρωτεύουσα μιας αυτοκρατορίας στολίδι και κόσμημα του τότε κόσμου, προπύργιο της Ευρώπης και του πολιτισμού κατά την διάρκεια 1123 χρόνων όπου δέσποζε και πρωταγωνιστούσε στα γεγονότα που συνέβησαν στην πορεία αυτών των 10 αιώνων. Μια πόλη που την εποχή εκείνη φάνταζε σαν μια παραμυθένια πολιτεία για τους κατοίκους της τότε Ευρώπης και η οποία αποτέλεσε διάδοχος μιας άλλης αυτοκρατορίας όπου και μετονομάστηκε νέα Ρώμη ενώ αργότερα οι Ρώσοι -μετά την άλωση- μετονόμασαν την δική τους πόλη Τρίτη Ρώμη.

 

Ουσιαστικά η Βυζαντινή αυτοκρατορία υπήρξε η φυσική συνέχεια και η μετάβαση του Ελληνισμού προς μια άλλη πραγματικότητα και η πρωτεύουσα της η Κωνσταντινούπολη, ήταν η μεταφορά και δημιουργία μιας νέας πρωτεύουσας του δυτικού Ρωμαϊκού κράτους προς την ανατολή. Παράλληλα η επίσημη γλώσσα ήταν η λατινική ενώ και τα νομίσματα έφεραν λατινικές επιγραφές, σταδιακά έχουμε τον εξελληνισμό αυτής της απέραντης αυτοκρατορίας όπου συν τους άλλους λαούς της ανατολικής μεσογείου, οι Έλληνες ήταν ο βασικός κορμός αυτού του κράτους.

Σε σύγγραμμα γερμανού συγγραφέα του 1859 αναφέρεται σχετικά[1] :

«Το Βυζαντινό κράτος, ήτοι η λεγομένη Ανατολική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, απέβαλε βαθμηδόν τον Ρωμαϊκό χαρακτήρα και εξελληνίσθη κατά πάντα. Η εξελλήνισις δ’ άυτη, αρξαμένη προ της πτώσεως μάλιστα του Δυτικού κράτους, ήτο αδύνατον να μη επέλθη και αποβή πλήρης και ταχεία˙ διότι εκτός του ότι ο Ελληνικός πολιτισμός ήτο του Ρωμαικού επικρατέστερος, ήσαν και οι λαοί του Ανατολικού Ρωμαικού κράτους το πλείστον Έλληνες και η πρωτεύουσα τούτου, η Κωνσταντινούπολις, καθαρώς Ελληνική πόλις. Τα μόνα λοιπόν και ιδίως Ρωμαικά στοιχεία του κράτους  τούτου ήσαν οι εκ της Δύσεως ελθόντες πρώτοι αυτοκράτορες, ανώτεροι τινες υπάλληλοι, η επίσημος της κυβερνήσεως γλώσσα, η Λατινική και οι τίτλοι των αυτοκρατόρων»

Ουσιαστικά το 1204 ήταν η αρχή του τέλους, η λαφυραγώγηση, η απώλεια θησαυρών και εδαφών του βυζαντίου από τους Φράγκους κλόνισε ανεπανόρθωτα τη Βυζαντινή αυτοκρατορία ηθικά, οικονομικά, πληθυσμιακά κτλ, συνεπώς το 1453 ύστερα από ένα σταδιακό στέγνωμα σήμανε και το τέλος μιας περιόδου.

Ο Κ. Παπαρηγόπουλος[2] αναφέρει παραστατικότατα αυτή τη νέα πραγματικότητα

«Το κράτος του μεσαιωνικού Ελληνισμού δεν κατελύθη μεν οριστικώς ειμή τω 1453, ότε έπεσεν ο τελευταίος αυτού βασιλεύς, αλλ΄από της αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως υπό των Φράγκων ο μεσαιωνικός Ελληνισμός έπαυσε πρωταγωνιστών εν τη νοτιοανατολική Ευρώπη».

Οι οικονομικοί μοχλοί, τα σημεία κλειδιά του εμπορίου είχαν περιέλθει στους Βενετούς και τους Γενουάτες ήδη από τα τέλη του 12^ου αιώνα, στην πορεία και σταδιακά στον ελλαδικό χώρο είχαν δημιουργηθεί κρατίδια-εμπορική σταθμοί από τους εκατέρωθεν ευρωπαίους των οποίων οι μεταξύ τους διενέξεις, και η έλλειψη ενότητας αποτέλεσαν την αιτία η επερχόμενη απειλή από την ανατολή να προελαύνει σχετικά ευκολότερα κάτι που αν οι ευρωπαίοι ήταν ενωμένοι θα είχε αποφευχθεί.

Η Κωνσταντινούπολη από την ίδρυση της αποτέλεσε Πόλη σύμβολο όπου πλήθος πρεσβευτών και ταξιδευτών στη χιλιόχρονη και πλέον διαδρομή της υπήρξε ένα κόσμημα όπου ο θαυμασμός όσων την αντίκριζαν ήταν ταυτόσημο με αυτό το τόπο, παράλληλα ο ναός της Άγιας Σοφίας ένα από τα αριστουργήματα από όλες τις απόψεις, αρχιτεκτονικά, ιστορικά, πολιτισμικά και φυσικά θρησκευτικά ήταν κόσμημα του Χριστιανισμού και της Ορθοδοξίας ειδικότερα. Το σύμβολο αυτής της κραταιά χώρας τότε, ο δικέφαλος αετός, αποτέλεσε σύμβολο και για άλλους λαούς αργότερα δικέφαλο αετό ή κάτι αντίστοιχο θα υπάρξει ακόμα και σήμερα σε κοινοβούλια ευρωπαϊκών χωρών ενώ το Βυζαντινό αυτό εθνόσημο θα υπάρξει στα κτίρια μιας άλλης Ορθόδοξης χώρας όπου πιστεύουν ότι είναι οι συνεχιστές του Βυζαντίου, ενώ η πρωτεύουσα τους θα ονομαστεί τρίτη Ρώμη, το βέβαιο είναι ότι συνεχιστές ή μη το Βυζάντιο και η πρωτεύουσα του αποτέλεσαν σύμβολο και όραμα για Έλληνες, σλάβους, Ρώσους το σίγουρο είναι ότι αυτή η αυτοκρατορία πνευματικά και υλικά μεταμόρφωσε και εκπολίτισε ή άλλαξε την πορεία των λαών της γηραιάς ηπείρου και ίσως και ολοκλήρου του κόσμου, άλλωστε τα κράτη του δυτικού ημισφαίριου είναι και τα πιο ισχυρά στην υφήλιο.

Οι ήρωες της εποχής

Περίπου το 1450-53 τα επιμέρους ευρωπαϊκά βασίλεια παρακολουθούν με απάθεια την τουρκική προέλαση ενώ ο πάπας αδιαφορεί δημιουργώντας την ίδια παράδοση της Ευρώπης με τη σημερινή, ούτε αργότερα έπραξε κάτι όταν καταλείφθηκε η Κωνσταντινούπολη.

Κάπου όμως στην κεντρική και νότια Ευρώπη και συγκεκριμένα στα μέρη της σημερινής Ουγγαρίας, στα Βαλκάνια κοντά στις ακτές τις Αδριατικής ή Ιλλυρίας και στην Κωνσταντινούπολη υπάρχουν τρεις Χριστιανοί  ηγέτες και αρχηγοί των στρατών τους όπου αποτελούν ένα πραγματικό εφιάλτη και σφοδρότερους εχθρούς των τούρκων που αν και δεν κατάφεραν να ενώσουν τις δυνάμεις τους ο καθένας ξεχωριστά έφεραν τρομερά πλήγματα κατά των βαρβάρων τότε εισβολέων.

Οι ήρωες της εποχής εκείνης ήταν ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, ο Γεώργιος Καστριώτης και ο Ιωάννης Ουνιάδης όπου και οι τρεις εκείνοι πολέμησαν με σφοδρότητα και ηρωισμό και παρά τις δυνάμεις τους ήταν οι πιο επικίνδυνοι εχθροί των τούρκων. 

Αν συνέβαινε να ενώσουν τις δυνάμεις τους θα άλλαζε η ροη των γεγονότων ή κάποια θα συνέβαιναν πολύ αργότερα, το σίγουρο είναι ότι η προέλαση των τούρκων θα σταματούσε στα μέρη της Βαλκανικής και θα εξωθούνταν προς την Ασία, παράλληλα ίσως για πολιτικούς λογούς να συμμετείχαν ίσως και άλλοι ευρωπαϊκοί στρατοί; Το βέβαιο είναι ότι θα υπήρχε συνασπισμός και άλλων εθνών (πχ Γεωργίας, η κόρη του βασιλιά Γεώργιου προορίζονταν για σύζυγος του Παλαιολόγου όμως η άλωση και ο θάνατος του ματαίωσαν την επερχόμενη συμμαχία) όπου θα δημιουργούσε τεραστία προβλήματα στους εισβολείς καθώς και ένα άλλο εθνολογικό χάρτη της εποχής εκείνης.

«Σημειώσεως άξιον είνε ότι και οι τρεις σύγχρονοι χριστιανοί ήρωες της εποχής εκείνης έσχον ομοίαν την τύχη. Ήσαν δ΄ούτοι Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος, Γεώργιος ο Καστριώτης και Ιωάννης ο Ουνιάδης[3]».

Κωνσταντίνος Παλαιολόγος

Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ανέλαβε αυτοκράτορας του Βυζαντίου σε μια δύσκολη συγκυρία, ουσιαστικά δεν θα διέσωζε αλλά θα λάμπρυνε τον θρόνο του με την ηρωική του θυσία κατά την 29^η Μάιου του 1453.

Στέφτηκε αυτοκράτορας στο Μύστρα καθώς στην Πόλη η κατάσταση ήταν τεταμένη μεταξύ των ενωτικών και ανθενωτικών ενώ ο απόηχος της ψευδοσυνοδου Φεράρας –Φλωρεντίας ήταν πολύ κοντινός. Ο διχασμός αυτός μεταξύ ενωτικών και ανθενωτικών είχε προκαλέσει μεγάλη ζημιά σε μια στιγμή που χρειάζονταν ενότητα και ομοψυχία, λέγεται ότι πολλοί από τους κατοίκους ενιοτε κατά την διάρκεια της πολιορκίας μιλούσαν εναντίων του εκείνος άπλα αν και γνώριζε φρόντιζε να οργανώσει και να πολεμήσει για την Πόλη.

Πολεμιστές

Στο πλευρό του ο Ιουστινιανης καθώς και 700 τοξότες ήταν ότι απέστειλε η δύση για βοήθεια στην άμυνα της Πόλης, μεταξύ των αμυνόμενων ήταν ακόμα περίπου 2000 ξένοι. Να αναφερθεί ότι μεταξύ των πολεμιστών στην άμυνα της Πόλη αναφέρεται από τον Γεώργιο Φραντζή[4] κάποιος Θεόδωρος Καρυστηνός

«Θεοδώρω δε τω εκ Καρύστου, ανδρί πολεμιστή και δραστηρίω και τοξότη ησκημένω υπέρ άνθρωπον…. εδόθη ινα φυλάττωσιν εν τοις μέρεσι τοις Καλυγαρίοις»

Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος μεταφέρθηκε με ευρωπαϊκό πλοίο στην Βασιλεύουσα καθώς ο βυζαντινός στόλος ουσιαστικά δεν υφίσταται. Να σημειωθεί ότι η Πελοπόννησος τότε ήταν από τα εναπομείναντα και τελευταία προπύργια της άλλοτε αυτής αυτοκρατορίας και έδρα των βυζαντινών ηγεμόνων.

Στην τελευταία μάχη που έδωσε αναφέρει πάλι ο ιστορικός Φραντζής[5] περιγράφοντας των ηρωισμό του και το ένδοξο τέλος του… στο πλευρό του πολέμησαν εκείνη τη στιγμή ο δον Φραγκίσκος του Τολέδου και ο Θεόφιλος Παλαιολόγος .

«Ως ουν είδεν ο δυστυχής, ο βασιλεύς και αυθέντης μου, δακρυχέων επαρακάλει τον Θεόν, και τους στρατιώτας ινα μεγαλοψυχήσωσι προέτρεπε˙ και ουκ ην συνδρομής και βοηθείας ελπίς ουδεμία. Ο δε τον ίππον κεντήσας δραμών έφθασε ένθα το πλήθος των ασεβών ήρχετο, και ώσπερ ο Σαμψών επί τους αλλοφύλους εποίει, και τους ασεβείς εν τη πρώτη συμπλοκή εκι των τειχών απεκρήμνισεν, ως ιδείν θαύμα ξένον τους εντυχόντας και βλέποντας. Βρυχόμενος ως λέων και την ρομφαίαν εσπασμένην έχων εν τη δεξιά πολλούς των πολεμίων απέσφαξε˙ και το αίμα ποταμηδόν εκ των ποδών και των χειρών αυτού έρρεε. Και ο προρρηθείς Δον Φραγκίσκος ο Τολέδος …. εν τοις δεξιοίς του βασιλέως έτυχε, και ως αετός μετά ονύχων και στόματος τους εναντίους κατέκοπτεν. Ομοίως και Θεόφιλος Παλαιολόγος, ως είδε τον βασιλέα μαχόμενον και την πόλιν κινδυνεύουσαν, μεγαλοφώνως μετά κλαυθμού κράξας είπε ˙ «Θέλω θανείν μάλλον ή ζην» και συρρήξας εαυτόν εν μέσω μετά κραυγής τους όσους εύρε πάντας διεσκέδασε και διεσκόρπισε και εθανάτωσεν. Αλλά και Ιωάννης ο Δαλμάτης εκεί παρών υπέρ πάντα στρατιώτην γενναίως τοις πολέμίοις εσυμπλέκετο˙ και οι εντυχόντες και βλέποντες εθαύμαζον περί της ισχύος και γεναιότητος των αρίστων ανδρών. Και δίς και τρίς της εμβολής και συρρήξεως τε και συμπλοκής γενομένης μεγάλως τους ασεβείς ετρέψαντο και πλήθος απέκτειναν και ετέρους εκ των τειχών απεκρήμνιζον, και αγωνιζόμενοι σφοδρώς και συμπλεκόμενοι απεκτάνθησαν, και πολύν φόνον εις τους πολεμίους προ του αποθάνειν εποίησαν ούτως. Και έτεροι τινες στρατιώται ουκ αγενείς μαχόμενοι εν τω τόπω εκείνω και αυτοί απεκτάνθησαν πλησίον της πύλης του αγίου Ρωμανού».

Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος  παραμένει το πρόσωπο του Βυζαντίου 

αλλά και της μεταβυζαντινής εποχής που θα μνημονεύεται 

από της γενεές όσων έζησαν από τότε ως σήμερα και 

θα αποτελεί, ακόμα, τον τελευταίο Αυτοκράτορα 

του Βυζαντίου και των Χριστιανών της ανατολής.

Επίλογος

Η εμβληματική του μορφή και ο απαράμιλλος ηρωισμός του είναι επάξιος της σηματοδότησης και του κλείσιμο αυτής της περιόδου όπου μια αυτοκρατορία θα περάσει στο χώρο του οράματος και της ιδέας και ο ίδιος της ο βασιλιάς της θα περάσει και εκείνος στη  σφαίρα του θρύλου  ενώ στις συνειδήσεις των ελλήνων θα είναι πάντα σύμβολο και μια αινιγματική μορφή που ποτέ δεν πέθανε αλλά παραμένει κάπου κρυμμένος σιωπηλός και αθόρυβος μαζί με όλα αυτά τα οράματα και ιδανικά του έθνους των Ελλήνων!

---

[1] Mordtmann, A. D , Πολιορκία και άλωσις Κωνσταντινουπόλεως υπό των Τούρκων εν έτει 1453 Τύποις Κωνσταντίνου Μηλιάδου,1859. Σελ. 15

[2] Κωνσταντίνος Παπαρηγόπουλος, Ιστορία του ελληνικού έθνους : από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι του 1930,Τόμος E', σελ. 3

[3] Mordtmann, A. D , Πολιορκία και άλωσις Κωνσταντινουπόλεως υπό των Τούρκων εν έτει 1453 Τύποις Κωνσταντίνου Μηλιάδου,1859. σελ.36

[4] Χρονικόν /Γεωργίου του Φραντζή του πρωτοβεστιαρίου, Αθήναι , 1953. Σελ.49

[5] Χρονικόν /Γεωργίου του Φραντζή του πρωτοβεστιαρίου, Αθήναι , 1953. Σελ.73-74