Η ονομασία των Σκοπίων στην αρχαιότητα, από την Δαρδανία στην ηγεμονία του Πρίλεπ και την Βαρντάρσκα.

Ο πόλεμος της Γιουγκοσλαβίας και η διάλυση της που ακολούθησε στις το 1991 είχε ως αποτέλεσμα την αναδιαμόρφωση του εθνολογικού και πολιτικού χάρτη της Βαλκανικής. Χώρες χάθηκαν και άλλες αναδυθήκαν μέσα στην λαίλαπα των πολέμων ή των πολιτικών συγκυριών, με συνέπια να εμφανιστούν  μικρά ή μεγάλα κράτη στην περιοχή του Αίμου. Ένα από τα επιμέρους νεοσύστατα κράτη ήταν και αυτό των Σκοπίων, μια μικρή χώρα με περίπου 2.000.000 κατοίκους, στο κέντρο των Βαλκανίων ηλικίας 25 περίπου ετών.

Η χώρα των Σκοπίων από το ξεκίνημα του σχηματισμού της αδυνατεί ή δεν θέλει να καθορίσει και προσδιορίσει την εθνική ταυτότητα των πολιτών της, με αποτέλεσμα να οικειοποιείται για την συνταγματική ονομασία και ιστορία της όρο, όνομα και πρόσωπα που δεν της ανήκουν. Η χώρα αυτή ουσιαστικά διαγράφη μια πορεία στην οποία δανείζεται ή μάλλον σφετερίζεται μια άλλη ιστορική, πολιτισμική και εθνολογική κληρονομιά και περιουσία, η οποία αποτελεί κεφάλαιο και παρακαταθήκη ενός άλλου λαού.

Ιστορία κάθε λαού

Η κάθε περιοχή και επικράτεια, συνεπώς και αυτή των Σκοπίων, φέρει την δική της ιστορία ή ιστοριογραφία στα εδάφη της και τα οποία αποτελούν κληρονομιά για την κάθε χώρα που ανήκει όπως και η ονοματολογία για που υπήρξε πριν μερικές δεκαετίες ή και αιώνες.

Δαρδανία

Κατά την αρχαιότητα, βόρεια του βασιλείου της Μακεδονίας, υπήρχε η περιοχή με το όνομα Δαρδανία, μια χώρα που η έκταση της καταλάμβανε τα εδάφη της χώρας των Σκοπίων και εκτείνονταν μέχρι και το Κοσσυφοπέδιο.

Η Δαρδανία ήταν χώρα στην Βαλκανική χερσόνησο κατά την αρχαιότητα, το όνομα της καθώς και ο λαός της, αναφέρονται στα έργα κορυφαίων ελλήνων και μη συγγραφέων της εποχής. Ο Στράβων, ο Πολύβιος , ο Κλαύδιος Πτολεμαίος κ.α. είναι μερικοί εκ των οποίων στα κείμενα γίνεται μνεία αυτής της άγνωστης χώρας, οι έρευνες εστιάζονται εκεί καθότι ανάλογες πηγές από ομοεθνείς ή κατοίκους αυτής της χώρας δεν υπάρχουν.

Αναφορές συγγραφέων

Οι φιλολογικές αναφορές των αρχαίων συγγραφέων, ιστορικών κ.ο.κ. αποτελούν μια πυξίδα του παρελθόντος μέσα από την οποία αποδίδεται πληρέστερα η προσέγγιση ιστορικών γεγονότων και η ύπαρξη εθνοτήτων που υφίσταντο σε μέρη ακόμα και χιλιετίες πριν.

Ιλλυρία

Κατά την αρχαιότητα στον ελλαδικό χώρο ήταν διάσπαρτα τα επιμέρους ελληνικά φύλα, στα βόρεια οι Μολοσσοί, οι Χάονες λαοί της Ηπείρου, οι Μακεδόνες βόρεια και οι Θράκες ανατολικά μέχρι και τον Εύξεινο Πόντο[1].

Την εποχή εκείνη ΒΔ της ελλαδικής χερσονήσου, κάπου στις ακτές της Δαλματίας,  ήταν οι Ιλλυριοί λαός που καταλάμβανε μια έκταση στην κεντρική και δυτική επί το πλείστον περιοχή της Βαλκανικής[2], πέριξ αυτών διάφορα έθνη και χώρες, μια εκ των οποίων η Δαρδανία. Ο Στράβων ο γεωγράφος[3] θα γράψει σχετικά: «ἐπὶ δὲ θάτερα πρὸς ἄρκτον τὰ Ἰλλυρικά, ἥ τε τῶν Αὐταριατῶν χώρα καὶ ἡ Δαρδανική.»

Στην συνέχεια ο γεωγράφος[4] περί της Δαρδανίας θα αναφέρει : «μέχρι τῆς Δαρδανικῆς, [ἣ] συνάπτει τοῖς Μακεδονικοῖς ἔθνεσι καὶ τοῖς Παιονικοῖς πρὸς μεσημβρίαν», στο σημείο αυτό γίνεται σαφής διαχωρισμός της Δαρδανίας και του Μακεδονικού έθνους καθώς είναι μόνο γειτονικές χώρες.

Παρακάτω στην ίδια ενότητα θα αναφερθεί στους Δαρδάνιους, αυτόν τον λαό του βορρά, όπου σημειώνει[5]:  «Ἄγριοι δ᾽ ὄντες οἱ Δαρδάνιοι τελέως, ὥσθ᾽ ὑπὸ ταῖς κοπρίαις ὀρύξαντες σπήλαια ἐνταῦθα διαίτας ποιεῖσθαι, μουσικῆς δ᾽ ὅμως ἐπεμελήθησαν ἀεὶ χρώμενοι καὶ αὐλοῖς καὶ τοῖς ἐντατοῖς ὀργάνοις. Οὗτοι μὲν οὖν ἐν τῆι μεσογαίαι• μνησθησόμεθα δ᾽ αὐτῶν καὶ ὕστερον».

Παίονες

Παράλληλα οι Δαρδάνιοι αναφέρονται ότι ήσαν γείτονες και με τους Παίονες[6], τους οποίους συνόρευαν νότια. Ο Αππιανός ο Ρωμαίος[7] εξιστορεί σχετικά για τους λαούς αυτούς των Βαλκανίων: «οἱ δὲ Παίονές εἰσιν ἔθνος μέγα παρὰ τὸν Ἴστρον, ἐπίμηκες ἐξ Ἰαπόδων ἐπὶ Δαρδάνους, Παίονες μὲν ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων λεγόμενοι».

Ταυτόχρονα μη ελληνικές πηγές της αρχαιότητας , όπως τα έργα του ιστορικού Αππιανού του Ρωμαίου[8], δίνεται σαφής αναφορά περί των Δαρδάνων όπου και πάλι δεν τους θεώρει ελληνικό φύλο που να κατέχουν τουλάχιστον μια μικρή συγγένεια με την Μακεδονία:   «Ἰλλυριοὺς Ἕλληνες ἡγοῦνται τοὺς ὑπέρ τε Μακεδονίαν καὶ Θρᾴκην… Ἰλλυριῷ δὲ παῖδας Ἐγχέλεα καὶ Αὐταριέα καὶ Δάρδανον καὶ Μαῖδον»

Ο Ρωμαίος ιστορικός[9] στα «Μιθριδατικά» θα αναφέρει για τους Δαρδάνιους και την Μακεδονία «Σύλλας . . .  Ἐνετοὺς καὶ Δαρδανέας καὶ Σιντούς, περίοικα Μακεδόνων ἔθνη, συνεχῶς ἐς Μακεδονίαν ἐμβάλλοντα, ἐπιὼν ἐπόρθει». Η φράση «περίοικα Μακεδόνων ἔθνη» δείχνει ξεκάθαρα ότι η χώρα αυτή των Δαρδάνιων ήταν μόνο γειτονική με την Μακεδονία και τον λαό της.

Ο ίδιος ο Αππιανός σε ένα άλλο έργο του σημειώνει σχετικά[10] «τοὺς δ᾽ ἐπὶ Δαρδανέας, ἕτερον Ἰλλυριῶν γένος, αἰεὶ Μακεδονίαν ἐπιτρέχοντας·»

Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος[11] στο έργο του γεωγραφία καταγράφει  τη χώρα αυτή της Δαρδανίας καθώς και τις επιμέρους πόλεις της «Κατέχουσι δε της επαρχίας τα μεν προς τη Δαλματία Τρικoρνή(ν)σιοι τα δε προς τω Κιάμβρω ποταμό Μυσοί τα δε μεταξύ Πικήνσιοι τα δε προς τη Μακεδονία Δάρδανοι», ουσιαστικά προσδιορίζει τα εδάφη της και τα σύνορα της τα οποία είναι μόνο προς την Μακεδονία.

Στην συνέχεια αναφέρονται οι πόλεις στην περιοχή αυτή[12]:

«και της Δαρδανίας δε πόλεις, Αρριβάντιον, Νέσος (ή Ναίσσος), Ουλπιανόν, Σκούποι». Πόλεις όπως τα Σκόπια που υφίστανται και σήμερα και είχαν παράλληλη διαδρομή με αυτήν την περιοχή.

Ο ιστορικός Πολύβιος[13] εξιστορεί: « Έτι δε περί ταύτα γιγνομένου του βασιλέως παρήν εκ Μακεδονίας άγγελος διασαφών ότι συμβαίνει τους Δαρδανείς υπονενοηκότας την εις Πελοπόννησον αυτού στρατείαν αθροίζειν δυνάμεις και παρασκευήν ποιείσθαι μεγάλην κεκρικότας εμβαλείν εις την Μακεδονίαν 2 Ακούσας δε ταύτα και νομίσας αναγκαίον είναι βοηθείν κατά τάχος τη Μακεδονία . . μετά σπουδής εποιείτο την επάνοδον . . Παραγενομένου δ αυτού της Μακεδονίας εις Πέλλαν ακούσαντες οι Δαρδάνιοι παρά Θρακών τινων αυτομόλων την παρουσίαν του Φιλίππου καταπλαγέντες παραχρήμα διέλυσαν την στρατιάν καίπερ ήδη σύνεγγυς όντες της Μακεδονίας 7 Φίλιππος δε πυθόμενος την των Δαρδανέων μετάνοιαν τους μεν Μακεδόνας διαφήκε πάντας επί την της οπώρας συγκομιδήν»

Αποτίμηση

«Δαρδανία» μια χώρα και έθνος το οποίο ήταν μεν όμορος με την Μακεδονία ουδεμία σχέση και συσχέτιση είχε όμως γλωσσικά, εθνολογικά, πολιτισμικά και ιστορικά με τους αρχαίους έλληνες συνεπώς και με τους Μακεδόνες. Ο λαός της ήταν εχθρικά προσκείμενος προς την Μακεδονία του Φιλλίπου και ουσιαστικά πρόκειται για φυλετικό κομμάτι πιθανών των Ιλλυριών ή κάποιου βάρβαρου λαού φυσικά μη ελληνικού.

Βυζάντιο

Κατά τους χρόνους του Ιουστινιανού η Δαρδανία αποτελούσε επαρχία της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, γραφεί σχετικά ο Ιεροκλής συγγραφέας του καταλόγου Συνέκδημος[14], όπου αναφέρεται η ομώνυμη επαρχία με κεντρική πόλη τα Σκόπια: «ιϛ'. Ἐπαρχία Δαρδανίας, ὑπὸ ἡγεμόνα, πόλεις γ', Σκοῦποι μητρόπολις, Μηρίων, Οὐλπιάνα.»

Όσο αφορά την οριοθέτηση της Δαρδανίας καθώς και του γεωγραφικού της προσδιορισμού εντοπίζεται σε λήμμα εγκυκλοπαίδειας[15] του 1929, γράφοντας μεταξύ άλλων: «Δαρδανία η μεταξύ επιδάμνου (νυν Δυρράχιον της Αλβανίας), Άνω Μυσίας (νυν Σερβίας) και ττου όρους Σκάρδου χώρα. Κατά τους Βυζαντινούς χρόνους πόλεις εν αυτή ήσαν η Βιδεριάνα, το Ταυρήσιον (πατρίς του βασιλέως ήμων Ιουστινιανού Α’., 527-565) και η Ουλπιάνα».

Αξιολογώντας την σειρά μερικών μόνο αναφορών, αρχαίων και βυζαντινών συγγραφέων, συνάγεται το συμπέρασμα ότι η Δαρδανία (η σημερινή χώρα των Σκοπίων) υπήρξε ανέκαθεν μια περιοχή με ξεχωριστό γεωγραφικό και ιστορικό προσδιορισμό με αυτόν της Μακεδονίας και σε καμία χρονολογική περίοδος είτε αποτελούσε αυτοτελή χώρα ή επαρχία, Ρωμαϊκή ή Βυζαντινή, δεν συγχέεται με τον τόπο και χώρο της Μακεδονίας.

Μεταβυζαντινούς χρόνους

Στους μεσοβυζαντινούς χρόνους η χώρα των Σκοπίων θα περιέλθει σε Βυζαντινή ή Βουλγαρική επικράτεια, όπως διαμορφώνονταν οι κτήσεις τότε μέσα από πολέμους και γεγονότα της εποχής. Τους μεσαιωνικούς χρόνους θα κατοικηθεί από σλάβους και επειτα θα εχει παράλληλη πορεία με τα υπόλοιπα βαλκανικά έθνη, απαρτίζοντας κομμάτι της σέρβικης αυτοκρατορίας ή βιλαέτι του Κοσσυφοπεδίου κατά την τουρκοκρατία, αργότερα θα είναι χώρος στους επιμέρους πολέμους του 1912-13 και του Α’ Παγκοσμίου παραμένοντας πάντα επαρχία της Σερβίας ή της Γιουγκοσλαβίας.

Ηγεμονία του Πρίλεπ

Τον 14^ο αιώνα η χώρα αυτή αποτέλεσε ένα μικρό κρατίδιο με την ονομασία «Ηγεμονία του Πρίλεπ[16]», από μία ομώνυμη πόλη των Σκοπίων, και ήταν επι μέρους πριγκιπάτο της τότε Σερβικής αυτοκρατορίας. Ο ηγεμόνας [17]αυτού του φεουδαρχικού βασιλείου Μάρκος Κράλιεβιτς, αν και μικρής διάρκειας και σημασίας, θα αποτελέσει μια μνημειώδης φυσιογνωμία καθώς και την ηρωικότερη μορφή των Σκοπιανών.

Η σημαία αυτού του μεσαιωνικού κρατιδίου με τον αετό στο κέντρο της όπως και το έμβλημα της θα μπορούσαν να αποτελέσουν με μια παράλλαξη σημαία του σημερινού κράτους των Σκοπίων, που σε συνδυασμό με την αλλαγή του συντάγματος τους και κάθε ονομασίας που δεν τους ανήκει, να αποτελέσουν τα εγκαίνια για το ξεκίνημα αυτής της χώρας με την πραγματικά δική της ταυτότητα και ιστορία.

Βαρντάρσκα

Το κράτος των Σκοπίων θα αποτελέσει διοικητική περιφέρεια του βασιλείου της Γιουγκοσλαβίας (1929-1941) με την ονομασία Βαρνστάρσκα (αγγλικά: vardarska) και με αυτήν επισημαίνεται σε χάρτες και γραμματόσημα αυτής της χώρας την περίοδο του Μεσοπολέμου δηλωτικό ότι οι κάτοικοι αυτής της περιφέρειας τότε, τότε, χώρας σήμερα, αποτελούν μια άλλη εθνότητα και φυλή που ουδεμία σχέση και συσχέτιση εχει με την Μακεδονία του Μ. Αλέξανδρου.

Το γεγονός ότι οι Σκοπιανοί βρίσκονται σε κάποιο γεωγραφικό τμήμα της Μακεδονίας (μια έκταση μερικών τ.χλμ στα Σκόπια)δεν τους καθιστά και Μακεδόνες παρά μόνο κάτοικους αυτού του χώρου. Όπως δεν θεωρούνται –ορθά μάλιστα-Μακεδόνες, οι αλβανοί ή αλβανόφωνοι και οι Βούλγαροι κάτοικοι των Σκοπίων, δεν θεωρούνται και οι Σλάβοι κάτοικοι αυτού του γεωγραφικού διαμερίσματος (στην παρούσα φάση) χώρας των Σκοπίων.

Συμπέρασμα

Η χώρα αυτή των Σκοπίων ουδεμία σχέση έχει με την Μακεδονία και το ζήτημα αυτό αν εξετάζονταν με μια αυστηρά μέθοδος, της επιστήμης της ιστορίας, και τεθεί παράλληλα προς αναγνώριση η γλώσσα τους η λεγόμενη «σλαβομακεδονική» στον διεθνή οργανισμό της UNESCO, θα την κατέγραφε μια επιμέρους διάλεκτος της Βουλγαρικής γλώσσας και αυτομάτως θα κατηγοριοποιηθεί στις σλάβικες γλώσσες και του Κυριλλικού αλφάβητου. Παράλληλα η επιστημονική κοινότητα μέσα σε μια ενδελεχή και αντικειμενική έρευνα της ιστορίας θα κατάτασσε τους Σκοπιανούς στην οικογένεια των σλάβων καθώς ούτε εκείνοι ούτε η γλώσσα τους εχει σχέση ή συγγένεια με την αρχαία και νέα ελληνική γλώσσα.

---

[1] Βικιπαίδεια, λήμμα Θράκες https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CF%81%CE%AC%CE%BA%CE%B5%CF%82

[2] Οι Ιλλυριοί καταλάμβανα εδάφη από τα σημερινά κράτη Αλβανία, Κόσσοβο, Σκόπια, Μαυροβούνιο, Σλοβενία, Κροατία, Βοσνία και Ερζεγοβίνη και Σερβία. Πηγή Βικιπαίδεια, λήμμα Ιλλυρία https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CE%BB%CE%BB%CF%85%CF%81%CE%AF%CE%B1

[3] Στράβων Γεωγραφικά Ζ κεφάλαιο 5, 1

[4] Στράβων Γεωγραφικά Ζ κεφάλαιο 5, 7

[5] Στράβων Γεωγραφικά Ζ κεφάλαιο 5, 7

[6] Η περιοχή της Παιονίας αποτελούσε μια σχετικά μεγάλη περιοχή, βόρεια του βασιλείου της Μακεδονίας, στην οποία κατοικούσαν Παίονες το οποίο ήταν εν επί μέρους αρχαίο ελληνικό φύλλο.

[7] Αππιανού Ρωμαϊκά, Κεφάλαιο 3, 14

[8] Αππιανού Ιλλυρικά  κεφάλαιο 1, 1  και 1,2

[9] Αππιανού Ρωμαϊκά , Μιθριδάτειος κεφ.8, 55

[10] Αππιανού Ρωμαϊκά, Εμφύλιος πόλεμος 5,75

[11] Κλαύδιου Πτολεμαίου, γεωγραφία τόμος 3, σελ.181

[12] Κλαύδιου Πτολεμαίου, γεωγραφία τόμος 3, σελ. 182

[13] Πολύβιου ιστορία, βιβλίο 4, σελ.247

[14] Ιεροκλέους Γραμματικού Συνέκδημος, γεωγραφικός κατάλογος που γράφτηκε κάπου το 535 μ.Χ,  περιλάμβανε της επαρχίες της τότε Βυζαντινής αυτοκρατορίας.

Βικιπαίδεια λήμμα/βικηθήκη https://el.wikisource.org/wiki/%CE%A3%CF%85%CE%BD%CE%AD%CE%BA%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CF%82

[15] Μεγάλη Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία .Αθήναι  1929, T.3

σελ.15

[16] Βικιπαίδεια,  λήμμα ηγεμονία του Πρίλεπ https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%97%CE%B3%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CE%BD%CE%AF%CE%B1_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%A0%CF%81%CE%AF%CE%BB%CE%B5%CF%80

[17] Βικιπαίδεια, λήμμα Μάρκο Κράλιεβιτς

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%81%CE%AF%CE%B3%CE%BA%CE%B9%CF%80%CE%B1%CF%82_%CE%9C%CE%AC%CF%81%CE%BA%CE%BF