Η Αγία Θεοκτίστη στο νησί της Πάρου - Οι κυνηγοί από την Εύβοια - Το ναυάγιο ενός κουρσάρου στον Καφηρέα

Στην διάρκεια της Βυζαντινής περιόδου, το νησί της Εύβοιας θα παραμείνει μέσα στην σιωπή και την αφάνεια από το προσκήνιο της ιστορίας, για ένα διάστημα περίπου 10 αιώνων. Στο επί μέρους αυτό κομμάτι μιας επαρχίας ή του «θέματος της Ελλάδας» της τότε αυτοκρατορίας, ελάχιστες πληροφορίες υπάρχουν και όσες διασώζονται προέρχονται μέσα από την εκκλησιαστική ιστορία, με επισκοπές, ονόματα πόλεων και επισκόπων να μνημονεύονται στο μακρύ αυτό χρονικό διάστημα.

Η νήσος αυτή μνημονεύεται στον βίο της Αγίας Θεοκτίστης, που έζησε την Πάρο για πολλά χρόνια, τον οποίο συνέγραψε ο Συμεών ο Μεταφραστής. Στην συγκεκριμένη εξιστόρηση αναφέρονται η Εύβοια ως Εύριπος, καθώς και το ακρωτήριο στο νότιο άκρο του νησιού, ο Καφηρέας που τότε ονομάζονταν Ξυλοφάγος.

Κατά την τελευταία τριακονταετία του 9^ου αιώνα, κυνηγοί από την Εύβοια θα καταφθάσουν στην Πάρο, καθώς ο τόπος αυτός ήταν γεμάτος από ελάφια και άλλα άγρια ζώα. Η παρουσία τους θα συνδεθεί με την μορφή της Αγίας Θεοκτίστης, και που θα αποτελέσει την αιτία το όνομα της νήσου Εύβοιας να αναφερθεί μέσα στην διάρκεια της μεσοβυζαντινής περιόδου.

Περιγραφή

Την ίδια αυτή εποχή τα νησιά του Αιγαίου έχουν καταστεί ασφαλέστερα για τους γηγενείς κατοίκους, μετά από τις επιχειρήσεις των Βυζαντινών που είχαν εκτοπίσει ή εκδιώξει τους άραβες πειρατές.

Η Πάρος ήταν ένα από τα ερημωμένα και ακατοίκητα νησιά, καθώς οι κάτοικοι φυλλορροούσαν προς άλλα νησιά ή και είχαν εγκαταλείψει το μέρος αυτό και είχαν εγκατασταθεί αλλού. Την εποχή αυτή πολλά σημεία του νησιού αποτελούσαν ορμητήρια των Σαρακηνών.

Κάπου στα τέλη του 9^ου αιώνα, κυνηγοί από την Εύβοια θα καταφθάσουν στην Πάρο, η άφιξη τους θα γίνει αφορμή το όνομα του νησιού τους να βγει από αυτήν την σιωπή της ιστορίας.

Ένας εξ αυτών θα ξεμακρύνει και θα κατευθυνθεί προς τον ναό της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής για να προσκυνήσει και να προσευχηθεί. Στην συνέχεια καθώς θαύμαζε την μεγαλοπρέπεια αυτού, στον χώρο αυτό θα συναντήσει την αγία, η οποία του ανέφερε το όνομα της, την καταγωγή της και το πώς βρέθηκε εκεί.

Το όνομα της Θεοκτίστη, μια μοναχή που κατάγονταν από την Μηθύμνη

ένα χωριό της Μυτιλήνης. Όταν ήταν πολύ μικρή οι γονείς της πέθαναν και την επιμέλεια ανέλαβαν οι συγγενείς της, αργότερα θα πάει σε κάποιο μοναστήρι όπου και θα γίνει μοναχή.

Κάποιες μέρες ενός Πάσχα θέλησε να δει την αδελφή της που ζούσε και ήταν παντρεμένη σε ένα κοντινό χωριό εκεί, έτσι επισκέφτηκε το μέρος αυτό. Την νύχτα όμως Σαρακηνοί επιτέθηκαν εκεί ληστεύοντας ότι πολυτιμότερο εύρισκαν και αιχμαλωτίζοντας πολλούς κατοίκους με σκοπό να τους πουλήσουν ως σκλάβους.

Και ενώ κατευθύνονταν προς την Κρήτη η θαλασσοταραχή τους ανάγκασε να αγκυροβολήσουν στην Πάρο, πιθανότατα κάπου στην σημερινή Νάουσα, αποβιβάζοντας και τους έλληνες για να αποτιμήσουν την τιμή που θα δίνονταν.

Η αγία προφασιζόμενη την ανάγκη για νερό, ξέφυγε και τρέχοντας απομακρύνθηκε ώστε χάθηκαν τα ίχνη της, παρόλο που τραυματίστηκε από τις πέτρες και τα ξύλα όταν είδε ότι οι Κουρσάροι αναχώρησαν χάρηκε τόσο που ξέχασε τους πόνους της.

Στο νησί αυτό θα παραμείνει κάπου 35 χρόνια, χωρίς ποτέ να την δει άνθρωπος (ίσως επειδή κρύβονταν ή δεν κατέφθανε κάνεις εκεί εξαιτίας των πειρατών;) ζώντας με προσευχή, νηστεία και αγρυπνία, τρεφόμενη με χόρτα και λούμπινα που υπήρχαν εκεί.

Γνωρίζοντας ότι ο κυνηγός αυτός πάλι θα ξαναέρθει στο νησί, του ζήτησε όταν έρθει να τις φέρει μέσα σε ένα καθαρό δοχείο την Θεία Κοινωνία, καθώς και να μην αναφέρει ότι την συνάντησε.

Πράγματι μετά από λίγο καιρό οι θηρευτές αυτοί ξαναήρθαν στο μέρος αυτό, ο κυνηγός κατευθύνθηκε προς την εκκλησία και μαζί του μέσα σε μια πυξίδα είχε φέρει την Θεία Κοινωνία (οι ιερείς γνωρίζοντας την ευσέβεια του, του είχαν εμπιστευθεί). Η αγία όμως δεν εμφανίστηκε ίσως γιατί δεν ήταν εκεί ή επειδή ήταν και οι συντρόφοι μαζί του ή για κάποια άλλη αιτία όπως αναφέρει ο ίδιος.

Όταν έμεινε μόνος του εμφανίστηκε η Αγία που με συγκίνηση και δάκρυα χαράς κοινώνησε, ύστερα ευχαρίστησε το Θεό και για αρκετή ώρα προσεύχονταν, κατόπιν ευχήθηκε και αποχαιρέτησε τον κυνηγό ο οποίος αναχώρησε για να βρει τους συντρόφους του.

Μετά από μερικές μέρες όταν θα αναχωρούσαν από την Πάρο, ο κυνηγός θέλοντας να συναντήσει και να λάβει την ευχή της αγίας πήγε πάλι στο ναό, όπου την βρήκε νεκρή με σταυρωμένα τα χέρια.

Ο ίδιος μετά από ένα συμβάν (το πλοίο έμενε στάσιμο και δεν ξεκινούσε καθώς ο άνθρωπος αυτός είχε απολέσει μέρος από το σκήνωμα της αγίας, όταν το ξαναπήγε στο μέρος που ήταν, το πλοίο αναχώρησε)  και ενώ ταξίδευαν προς την Εύβοια, μετά από την εξιστόρηση του, ξαναγύρισαν πάλι για να την αντικρύσουν και αυτοί, όμως δεν εύρισκαν την αγία πουθενά ή επειδή την είχε μεταφέρει αλλού ο Θεός ή από θειο νεύμα δεν την έβλεπαν.

Οι βυζαντινοί ακόλουθοι

Μερικά χρόνια αργότερα βυζαντινά πλοία με ναύαρχο τον Ιμέριο, μαζί με άλλους στρατιωτικούς και διπλωμάτες της αυτοκρατορικής αυλής, κατευθύνονταν προς την αραβοκρατούμενη Κρήτη με σκοπό να την θέσουν με πολιτικά ή στρατιωτικά μέσα υπό τον έλεγχο τους, σύμφωνα με διάταγμα του τότε αυτοκράτορα Λέων του Σοφού.

Στην διάρκεια αυτού του ταξιδιού εξαιτίας των ανέμων θα αγκυροβολήσουν και θα σταθμεύσουν στην βορειοανατολική πλευρά της Πάρου, αφενός για ιστορήσουν και να περιγράψουν την νήσο και αφετέρου για να επισκεφτούν και να προσκυνήσουν σε αυτό το περίφημο ναό της Εκατονταπυλιανής.

   

Αφού λοιπών προχώρησαν προς τα ενδότερα του νησιού, κάπου 10 χλμ. έφτασαν στην εκκλησία όπου προσκύνησαν αλλά και θαύμαζαν τα μέρη και τα σημεία όπου αποτελούνταν και ήταν κτισμένος αυτός ο ναός (καθότι είχε υποστεί ζημίες από τις επιδρομές και λεηλασίες των πειρατών) καθώς και την λεπτότητα που είχαν κάποιες πέτρες.

Ακόμη ένα κουβούκλιο άνωθεν της αγίας Τράπεζας που στηρίζονταν σε τεσσάρι κίονες και αποτελούσε κομψοτέχνημα από μάρμαρο είχε θραυτεί.

Παναγία η Εκατονταπυλιανή

Ο ναός αυτός σύμφωνα με την παράδοση κτίστηκε τον 4^ο αιώνα μ.Χ από την Αγία Ελένη, γεγονός που δείχνει ότι ο Χριστιανισμός διαδόθηκε νωρίς στο νησί.

Το όνομα Εκατονταπυλιανή  προήρθε από τον αριθμό των θυρών και των παραθύρων του ναού που φθάνουν συνολικά τις εκατό. Αποτελεί ένα από τα αριστουργήματα του Βυζαντίου και παλαιότατο χριστιανικό μνημείο, την περίοδο του 10^ου αιώνα ειχε υποστεί ζημιές, ως εκ τούτου ήταν μέρος που και στο εσωτερικό του αναφύονταν άλση και θάμνοι ακόμη και στο εσωτερικό του, η ομορφιά του σε αρμονία με το τοπίο με πράσινο, χλόη και τρεχούμενα νερά καθώς και τα δάση γεμάτα ελάφια συνθέτουν το νησί αυτήν την εποχή.

Η στάθμευση των Βυζαντινών εκεί καθώς και του κυνηγού αποδεικνύει ότι ήταν ένας φημισμένος ναός που είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Στην εκκλησία αυτή σώζεται και βαπτιστήριο του 4^ου αιώνα μ.Χ που καταδεικνύει ότι η βάπτιση, όχι μόνο στον Ορθόδοξο που διατηρήθηκε, αλλά σε όλο τον Χριστιανικό κόσμο πριν το σχίσμα ήταν αυτή με την τριπλή κατάδυση.

Ο σεβάσμιος μοναχός

Την στιγμή που όταν όλοι αυτοί οι Βυζαντινοί ακόλουθοι παρατηρούσαν και ατένιζαν το μέρος αυτό του ναού, μέσα από την έρημο και το άλσος ξεπρόβαλλε ένας σεβάσμιος γέροντας μοναχός, όπου και χαιρέτησε όλους τους παρευρισκόμενους χωρίς να αναφέρει την γενέτειρα του και τον τόπο καταγωγής του. Τους είπε πως λέγεται Συμεών είναι ιερέας και κατοικεί σε αυτό το νησί περίπου 30 χρόνια, αφού τους μίλησε και νουθέτησε τους παραβρισκόμενους  ανθρώπους σιώπησε.

Στην συνέχεια σε έναν από αυτούς (καθώς είδε την λαχτάρα του συγκεκριμένου αξιωματούχο να τον ρωτάει ) θα συνεχίσει την διήγηση του, λέγοντας ότι το κουβούκλιο αυτό, το κατέστρεψε ο αρχηγός των πειρατών Νίσυρης.  Ο οποίος θέλοντας να μεταφέρει το κουβούκλιο αυτό στην Κρήτη, πιθανότατα σε κάποιο δικό τους μνημείο, γκρέμισε την θύρα αλλά όσες φορές και αν επιχείρησε να πάρει το κουβούκλιο και γκρέμιζε αντίστοιχα  την είσοδο, η θύρα πάντα ήταν στενή, έτσι και έθραυσε το κομμάτι αυτό.

Ναυάγιο

Ο πειρατής αυτός φυσικά, όπως διηγούνταν ο γέροντας, μετά από λίγο καιρό θα λάβει την τιμωρία για την βέβηλη πράξη του. Καθώς θα βυθιστεί και θα πνιγεί με όλους τους συντρόφους του, στο ακρωτήρι της Εύβοιας, το Ξυλοφάγο.

Αφήγηση

Στην συνέχεια και ενώ κατευόδωνε όλη αυτή την συνοδεία, θα διηγηθεί τον ερχομό των κυνηγών που συνέβη πριν λίγα χρόνια και την ιστορία αυτού που συνάντησε την αγία, ώστε ο βυζαντινός αυτός ακόλουθος να την καταγράψει.

Πολλά συμβάντα της ζωής της ήταν άγνωστα, καθώς εκείνος που την άκουσε ήταν ένας αγράμματος χωρικός που έμενε σε κάποιο βουνό, ανέφερε ότι η αγία «έφυγε» κατά το φθινόπωρο τον Νοέμβριο μήνα.

Αποτίμηση

Ο αξιωματούχος αυτός μαζί με τους υπόλοιπους της αποστολής θα φτάσει στην Κρήτη, με τα επιχειρήματα του έπεισε τους άραβες εκεί να συνάψουν ειρήνη. Τόσο η αποστολή τους, που στέφτηκε από επιτυχία καθώς και αλλά συνέβησαν, όπως τους προείπε εκείνος ο σεβάσμιος ιερομόναχος Συμεών στην Πάρο.

Ο βυζαντινός αυτός ακόλουθος και πρεσβευτής ονομάζονταν Νικήτας Μάγιστρος, βαθμός ανάλογο του υπουργό,  άνθρωπος έμπιστος του αυτοκράτορα, λόγιος με πλούσια μόρφωση, αργότερα θα γίνει μοναχός και θα εξελιχτεί σε έναν από τους σημαντικότερους συγγραφείς αγιολογικών κειμένων. Το όνομα αυτού Συμεών ο Μεταφραστής, Άγιος και συγγραφέας του βίου της Αγίας Θεοκτίστης, των οποίων η εκκλησία τιμά την μνήμη στις 9 Νοεμβρίου.

Στο βιβλίο «ας γνωρίσουμε την Κάρυστο» αναφέρεται στο χρονολογικό πίνακα γεγονότων και το έτος 872 μ.Χ κατά το οποίο κυνηγοί από την Ν. Εύβοια μετέφεραν την Θεία Κοινωνία στην Αγία Θεοκτίστη στην Πάρο. 

Πηγές

Ιεροδιακόνου Θεοφίλου Ιωάννου, (1884). Μνημεία αγιολογικά / νυν πρώτον εκδιδόμενα. Βενετία, τύποις Φοίνικος. σελ. 1-18, 18-39